Eén op de vijf Nederlanders heeft een functionele beperking en kan moeite hebben met het gebruik van digitale diensten. Accessible Minds houdt zich dagelijks bezig met digitale toegankelijkheid en wij vinden het belangrijk dat iedereen, inclusief mensen met een functionele beperking, gebruik moet kunnen maken van online diensten. Er bestaan verschillende functionele beperkingen en in ons blog leggen we je uit welke dit zijn, tegen welke problemen mensen met een functionele beperking aanlopen en hoe we dit samen kunnen oplossen. Lees je mee?

Wat betekent functionele beperking eigenlijk?

In het woordenboek Van Dale staat beperking als volgt beschreven: begrenzing, beknotting: je beperkingen kennen weten dat je niet alles kunt, weten wat je wel en niet kunt; iem. met een beperking met een lichamelijke of geestelijke stoornis waardoor diegene niet goed kan functioneren.

Een functionele beperking betekent dat iemand belemmert wordt in functioneren, bijvoorbeeld wanneer iemand slechtziend is, kleurenblind, doof of mensen met een motorische of cognitieve beperking. Wat ook onder functionele beperking valt is een gebroken arm waardoor je een muis niet kunt gebruiken of dyslexie hebben wat ervoor zorgt dat het lastig is om websiteteksten te lezen.
Er bestaan verschillende functionele beperkingen en in dit blog leggen we de volgende aan je uit:

• Visuele beperking
• Auditieve beperking
• Cognitieve of neurologische beperking
• Fysieke beperking
• Spraakbeperking
• Senioren

Soorten beperkingen uitgelegd

Visuele beperking

Een visuele beperking heeft te maken met het zicht van iemand. Als iemand verminderd zicht heeft in één of beide ogen spreken we van slechtziendheid. Als je slechtziend bent, kun je bijvoorbeeld troebel zien, onscherp of een kokervisie hebben waardoor je slechts een gedeelte van de omgeving ziet. Als iemand onherstelbaar zichtverlies heeft, spreken we van bijzonder slechtziend- of blindheid. Ook kleurenblindheid behoort tot het hebben van een visuele beperking. Hierdoor kun je kleuren niet herkennen, van elkaar scheiden of waarnemen.

Auditieve beperking

Bij een auditieve beperking is het gehoor beperkt. Als iemand slechthorend is, is er sprake van een verminderd gehoor bij één of beide oren en als iemand doof is, betekent dit volledig gehoorverlies. Per persoon verschilt de beperking en kan het bijvoorbeeld zo zijn dat iemand wel geluiden hoort, maar geen spraak kan herkennen.

Cognitieve of neurologische beperking

Een cognitieve beperking is een beperking in één of meer cognitieve functies. Een cognitieve functie wordt ook wel een ‘kennende’ functie genoemd; een functie die te maken heeft met het verwerken van informatie, zodat je dingen kunt leren. Denk aan o.a. concentratie, waarnemen, denken en vaardigheden. Als er sprake is van een cognitieve beperking kan dit zorgen voor problemen met het geheugen, taal, gedrag en het oplossen van problemen.

Een cognitieve beperking kan tijdelijk of blijvend zijn. Een voorbeeld van een tijdelijke cognitieve beperking is bijvoorbeeld een depressie of een longontsteking. Een voorbeeld van een blijvende beperking is dementie of de gevolgen van niet aangeboren hersenletsel. Voorbeelden van een cognitieve of neurologische beperking zijn ADHD, een leerstoornis, dementie, epilepsie, autisme of schizofrenie.

Fysieke/motorische beperking

Bij een fysieke/motorische beperking is de bewegingsmogelijkheid van iemand verstoord. Een deel van het lichaam functioneert niet (goed) meer en dit belemmert bij bepaalde handelingen en/of bewegingen. Een fysieke/motorische beperking kan ook het gevolg zijn van een stoornis in de spieren of zenuwen, dat is een functionele afwijking. Voorbeelden van een fysieke beperking zijn congenitale aplasie (het ontbreken van ledematen), dwarslaesie, Multiple Sclerose (chronische aandoening aan het centrale zenuwstelsel), reuma of spasmen.

Spraakbeperking

Er is sprake van een spraakbeperking als er problemen zijn met het uitvoeren van spraakbewegingen waardoor de klanken niet goed klinken. Het gevolg hiervan is dat iemand woorden, zinnen of verhalen onduidelijk of onverstaanbaar uitspreekt. Een spraakbeperking maakt het lastig om spraak te produceren die te herkennen is voor anderen. Voorbeelden van spraakbeperkingen zijn stotteren, Dysarthria (moeite met het vormen van woorden) en stomheid (iemand is niet in staat om te spreken).

Senioren

Ouderen zijn een grote en groeiende doelgroep voor online diensten. Er wonen ruim 3 miljoen ouderen (65-plussers) in Nederland en de meesten hebben thuis toegang tot internet. Toch vinden ouderen het vaak lastig online diensten te gebruiken, omdat deze diensten vaak te ingewikkeld zijn. Er wordt weinig rekening gehouden met bijvoorbeeld het gezichtsvermogen dat vermindert of met de handvaardigheid van de oudere doelgroep.

Waar lopen mensen met een beperking tegenaan en hoe kun je dit oplossen?

Mensen met een visuele beperking

Mensen met een visuele beperking hebben online moeite met:

• Het bekijken van afbeeldingen, video’s en andere elementen als er geen gebruik gemaakt is van tekstuele beschrijvingen
• Het bekijken van een pagina als deze niet vergroot of verkleint kan worden
• Als visuele navigatiemogelijkheden, duidelijke pagina structuren en andere handige navigatie tools ontbreken
• Als er gebruik gemaakt wordt van teksten en afbeeldingen met een laag contrast
• Websites die geen ondersteuning bieden voor eigen kleurenschema’s
• Websites die niet volledig met het toetsenbord te bedienen zijn

Het is aan de website ontwikkelaars om ervoor te zorgen dat de structuur van een online dienst goed is opgebouwd. De presentatie van de inhoud van de (web)pagina’s moet los staan van de onderliggende structuur. Dit zorgt er namelijk voor dat het browsen goed werkt en diverse ondersteunende software, zoals een screenreader, de inhoud op verschillende manieren kan weergeven.

Ontwikkelaars moeten ervoor zorgen dat:

• De weergave van (web)pagina’s aanpasbaar is qua formaat
• Teksten groter/kleiner gemaakt kunnen worden en aangepast in lettertype, kleur en afstand
• Afbeeldingen groter/kleiner gemaakt kunnen worden
• Er geluisterd kan worden naar een voorgelezen versie van de inhoud en naar audiodescriptie van video’s
• Tekst gelezen kan worden met een brailleleesregel

Mensen met een auditieve beperking

Mensen met een auditieve beperking hebben vaak moeite met:

• Content die audio bevat, zoals video’s met geluid, zonder ondertiteling of transcript
• Mediaspelers zonder ondertiteling mogelijkheden of volumeregeling
• Mediaspelers zonder opties om tekst grootte en -kleur van ondertiteling aan te passen
• Online diensten die alleen werken met spraakinvoer
• Ontbreken van gebarentaal bij belangrijke of moeilijke informatie

Voor sommige mensen met een auditieve beperking is gebarentaal de eerste taal. Om een site begrijpelijker te maken is het goed om belangrijke informatie weer te geven in gebarentaal en gemakkelijk taalgebruik. Dit kun je aanvullen met afbeeldingen en grafieken om het nog duidelijker te maken. Onthoud dat niet iedereen met een auditieve beperking, zoals bijvoorbeeld ouderen, gebarentaal kent.

Om zeker te weten dat iemand met een auditieve beperking jouw online dienst kan gebruiken, moet je rekening houden met de volgende dingen:

• Mediaspelers moeten ondertitels kunnen afspelen, zodat video’s ook te ‘lezen’ zijn
• Audio content moet voorzien zijn van transcripten en ondertitels en goed te onderscheiden zijn van achtergrondgeluiden
• Het moet mogelijk zijn om het geluid te pauzeren, te stoppen en het volume aan te passen

Mensen met een cognitieve of neurologische beperking

Mensen met een cognitieve of neurologische beperking hebben vaak last van:

• Ingewikkelde navigatie of paginaopmaak
• Vormgeving van pagina’s die niet aangepast kan worden
• Gebruik van moeilijke zinnen en lastige woorden
• Lange teksten zonder afbeeldingen, grafieken of illustraties
• Bewegende of flitsende content
• Achtergrondgeluid dat niet uitgeschakeld kan worden
• Mediaspelers zonder opties om animaties of geluid uit te zetten
• Een tutorial in een video zonder tekstueel alternatief is niet begrijpelijk

Mensen met een cognitieve of neurologische beperking hebben ieder een eigen manier om gebruik van het internet te maken, afhankelijk van hun behoeften. Sommigen maken gebruik van een screenreader om teksten voor te laten lezen en anderen gebruiken software om pagina’s mee te vergroten en leesbaar te maken. Om een (web)pagina geschikt te maken voor elke strategie/manier, moet een ontwikkelaar er rekening houden dat mensen met deze beperking de voorzieningen tegelijkertijd of afwisselend gebruiken.

Wat een ontwikkelaar nog meer kan doen:

• Zorgen voor heldere inhoud die gestructureerd is en aan te passen naar geschikt formaat
• Correct ‘labelen’ van content, waaronder formulieren en knoppen
• Diverse navigatiemogelijkheden aanbieden
• Opties om bewegende of flitsende content uit te schakelen
• Gemakkelijke tekst gebruiken ondersteund door afbeeldingen en grafieken

Mensen met een fysieke/motorische beperking

Mensen met een fysieke/motorische beperking ervaren dit als drempels:

• Websites en browsers die niet volledig toetsenbordtoegankelijk zijn
• Bedieningselementen zonder soortgelijke tekst
• Te korte reactietijden of tijdslimieten bij invullen van formulieren
• Ingewikkelde navigatie en paginastructuren

Mensen met een fysieke/motorische beperking zijn vaak afhankelijk van een muis of toetsenbord om zo een computer te besturen. Het is daarom belangrijk dat een website volledig toetsenbord toegankelijk is. Het is daarnaast belangrijk dat er grotere klikbare oppervlakten zijn, genoeg tijd om taken af te maken en foutcorrectie, want mensen met deze beperking vinden het lastig op kleine klik gebieden te klikken en hebben net iets meer tijd nodig om gegevens in te voeren. Zorg ervoor dat er een visuele indicator van de focus te zien is en dat er een mogelijkheid is om blokken inhoud over te slaan.

Mensen met een spraakbeperking

Mensen met een spraakbeperking kunnen het gebruik van online diensten als lastig ervaren wanneer diensten enkel werken met spraakbesturing. Ook wordt het lastig wanneer een website als enige contactmogelijkheid een telefoonnummer heeft vermeld. Zorg er dus voor dat je meerdere contactmogelijkheden aanbiedt, zoals een contactformulier of een e-mailadres.

Senioren

Wanneer je ouder wordt, verwerk je informatie langzamer. Veel lezen wordt extra vermoeiend en het is als website ontwerper belangrijk om gebruik te maken van korte paragrafen met duidelijke kopjes en omschrijvingen, zodat de lezer snel kan scannen of dit een waardevolle tekst is. Gebruik geen ingewikkelde informatie, maak gebruik van eenvoudige, algemene taal en korte zinnen.

Als je ouder wordt, neemt het gezichtsvermogen langzaam af en ga je van dichtbij slechter zien. Ouderen zoomen vaak in of vergroten het scherm en er mag geen belangrijke informatie verloren gaan wanneer zij dit doen. Dit is dus belangrijk om rekening mee te houden! Ook ga je kleuren minder goed herkennen als je ouder wordt. Het is als ontwikkelaar belangrijk om rekening te houden met een goed contrast van tekst ten opzichte van de achtergrond, zodat alles goed leesbaar blijft.
Ouder worden heeft invloed op je handvaardigheid en je kunt last krijgen van pijnlijke gewrichten of trillende handen. Dit heeft invloed op de fijne motoriek en hand-oogcoördinatie en het bedienen van een (mobiel) apparaat. Biedt daarom meerdere mogelijkheden om informatie in te vullen.

Senioren kunnen last krijgen van ouderdomsvergeetachtigheid en bijvoorbeeld vergeten dat ze een pagina bezocht hebben. Gebruik daarom een veelgebruikte navigatiestructuur op al je pagina’s, zodat deze herkenbaar is. Gebruik daarnaast kortere teksten met heldere kopjes, want informatie verwerken wordt lastiger steeds lastiger en vermoeiender wanneer je ouder wordt.

Ben je ook benieuwd hoe toegankelijk jouw website is?

Neem dan contact op met ons voor een verkennend gesprek over de mogelijkheden om jouw website voor 2025 toegankelijk te maken.