In een wereld waarin digitale technologie de norm is, is het essentieel dat iedereen kan meedoen. Digitale toegankelijkheid betekent dat websites, apps en online diensten bruikbaar zijn voor álle gebruikers, ongeacht fysieke, cognitieve of zintuiglijke beperkingen. Kunstmatige intelligentie (AI) speelt hierbij een steeds belangrijkere rol. In dit artikel ontdek je hoe AI, en in het bijzonder machine learning, digitale toegankelijkheid naar een hoger niveau tilt, met voorbeelden, nuances én praktische toepassingen.

Wat is AI en machine learning?

AI (kunstmatige intelligentie) verwijst naar systemen die taken uitvoeren waarvoor normaal menselijke intelligentie nodig is, zoals spraakherkenning, beeldanalyse en natuurlijke taalverwerking. Een belangrijk onderdeel van AI is machine learning: het vermogen van systemen om te leren van data en zichzelf te verbeteren. Juist deze eigenschap maakt AI zo geschikt om digitale toegankelijkheid te ondersteunen, omdat het patronen kan herkennen en voorspellingen kan doen die anders tijdrovend of foutgevoelig zijn.

AI als hulpmiddel bij geautomatiseerde toegankelijkheidstests

AI versnelt toegankelijkheidstests met slimme analyse-tools die automatisch websites scannen op WCAG-criteria. Voorbeelden zijn:

• axe DevTools (Deque)
• Accessibility Insights (Microsoft)
• Pa11y

Deze tools sporen onder meer ontbrekende alt-teksten op, detecteren slecht kleurcontrast en herkennen fout gelabelde formulieren. Dit bespaart tijd en helpt ontwikkelaars fouten vroegtijdig te signaleren. Let op: AI-tools zijn krachtig, maar geen vervanging van handmatige tests of gebruikersonderzoek.

Simulatie van ondersteunende technologie

AI kan het gedrag van hulpmiddelen zoals schermlezers simuleren, waardoor ontwikkelaars en testers een realistischer beeld krijgen van hoe gebruikers met een beperking een website ervaren. Deze simulaties kunnen interacties met dynamische content (zoals modals en sliders) blootleggen die anders worden gemist.

Een voorbeeld: VoiceOver Simulator of browserplugins die ARIA-structuur en focusvolgorde testen. De inzichten helpen om niet-zichtbare fouten te ontdekken die essentieel zijn voor gebruikerservaringen met screenreaders.

Tekst vereenvoudigen en content inclusiever maken

Voor mensen met lage taalvaardigheid of cognitieve beperkingen kunnen complexe teksten een barrière vormen. AI-tools helpen hier actief bij:

• ReadEasy.ai vereenvoudigt complexe zinnen
• Scribbr of TextCortex kunnen teksten herschrijven naar een lager taalniveau
• Lightkey of Grammarly ondersteunen in real-time taalherziening

Zo wordt digitale informatie beter te begrijpen voor een grotere groep gebruikers. Ook samenvattingsfuncties in tools als ChatGPT kunnen hierbij helpen.

Automatische gegenereerde alternatieve teksten

AI kan automatisch beschrijvingen genereren voor afbeeldingen en video’s. Facebook en Instagram doen dit al jaren, en ook Microsoft Azure Cognitive Services biedt beeldanalyse voor alt-tekst. Toch blijft menselijke controle noodzakelijk, want AI mist vaak context en nuance.

Een afbeelding van "een man die een hond aait" kan door AI fout geïnterpreteerd worden als "persoon met dier". Correcte en inclusieve beschrijving vereist begrip van de bedoeling achter de afbeelding.

Spraakherkenning en real-time ondertiteling

Spraakgestuurde assistenten zoals Siri, Google Assistant en Alexa maken het mogelijk om websites te bedienen met spraak — waardevol voor gebruikers met motorische of visuele beperkingen. Tegelijkertijd bieden AI-gestuurde ondertitelingstools zoals Otter.ai, Teams live captions en YouTube Captions een uitkomst voor doven en slechthorenden.

De kwaliteit is inmiddels goed, maar nog niet foutloos. Accenten, achtergrondgeluid of vakjargon zorgen regelmatig voor misinterpretaties.
 

Beeldherkenning en objectherkenning

AI kan ook visuele content toegankelijk maken door beeldherkenning toe te passen. Een goed voorbeeld is de app OKO of Seeing AI van Microsoft. Deze apps gebruiken de camera van een smartphone om objecten, mensen, kleuren en tekst in de omgeving te herkennen en te beschrijven. Zo fungeren ze als een extra paar ogen voor mensen met een visuele beperking.

Voorspellende tekst en gepersonaliseerde interfaces

AI helpt bij het personaliseren van digitale ervaringen. Voorspellende tekst zorgt ervoor dat invoervelden automatisch worden ingevuld, of dat gebruikers suggesties krijgen bij het typen. Dat versnelt interactie, zeker voor mensen met motorische of cognitieve beperkingen.

Apps zoals Seeing AI (Microsoft) en OKO gebruiken AI om visuele elementen zoals objecten, kleuren en tekst te herkennen en te beschrijven via spraak. Ze functioneren als een extra zintuig voor blinden en slechtzienden, en bieden een mate van zelfstandigheid die tot voor kort onmogelijk leek.

AI en gebarentaal: toekomst in ontwikkeling

AI-gebaseerde gebarentaalherkenning staat nog in de kinderschoenen, maar ontwikkelingen zijn veelbelovend. Onderzoekers werken aan systemen die gebaren kunnen omzetten in tekst of spraak, inclusief emoties en nuances. In de toekomst kunnen dove gebruikers via AI directer communiceren met horenden.

Voorspellende tekst en gepersonaliseerde interfaces

AI helpt bij personalisatie van digitale ervaringen. Denk aan:

• Automatisch aanvullen van zoektermen of formulieren
• Voorspellen van wat een gebruiker wil doen op basis van gedrag
• Aangepaste interfaces met grotere knoppen of vereenvoudigde navigatie

Voor mensen met cognitieve of motorische beperkingen biedt dit minder frictie en meer gebruiksgemak.

AI als basis voor toekomstbestendige toegankelijkheid

Toegankelijkheid is geen eenmalige actie, maar een continu proces. AI maakt het mogelijk om digitale toegankelijkheid duurzaam te waarborgen en steeds verder te verbeteren. Doordat AI blijft leren van gebruikers en situaties, ontstaan steeds slimmere oplossingen.

Door AI in te zetten voor zowel contentcreatie, gebruikersinteractie als automatische toetsing, ontstaat een inclusieve digitale infrastructuur die zich aanpast aan de gebruiker in plaats van andersom.
 

AI biedt ongekende kansen, maar kent ook risico’s:

• Alt-teksten die inhoudelijk onjuist zijn
• Ondertiteling die inclusiviteit ondermijnt door fouten
• Gebruikersdata die privacygevoelig zijn

Daarom is AI een hulpmiddel, geen vervanging van menselijke toetsing of betrokkenheid van ervaringsdeskundigen. Accessibility blijft mensenwerk, met AI als versneller.

Conclusie: AI als bondgenoot voor duurzame toegankelijkheid

Toegankelijkheid is geen checklist, maar een continu proces. AI maakt het mogelijk om digitale inclusie te verankeren in het hart van digitale producten en diensten. Door AI slim in te zetten — bij testen, content, interactie én personalisatie — creëren we een digitale wereld die zich aanpast aan de gebruiker, in plaats van andersom.
 

Benieuwd hoe jouw organisatie AI kan inzetten voor inclusie?
 

Neem dan contact op met ons voor een verkennend gesprek over de mogelijkheden voor jouw organisatie.